Demiryolunda çeken ve çekilen araçların serbestçe geçebilmesi için demiryolunun iki yanında ve üstünde bırakılan boşluğa gabari denir.Gerek çeken gerekse çekilen taşıtların mümkün olan en büyük yapı çerçevesini,ayrıca yola göre engellerin ve özellikle sanat yapılarının (köprü, menfez, yarma, şev, imla gibi) konumlarını belirlemek amacıyla oluşturulmuş ölçülerdir.Gabari ölçümünde çeken ve çekilen araçla, çekilen araçta bulunan eşyanın yatay ve dikey olarak en uç noktaları dikkate alınarak ölçü alınır. Alınan ölçüler, üzerinde tünel, köprü gabari ölçüleri bulunan sabit gabari tesisi ile ölçülür.Çeken ve çekilen araçla, çekilen araçta bulunan eşyanın yatay ve dikey olarak en uç noktaları gabarilerinin ölçülerini aşıyorsa gabari taşkını var demektir.
Yük Gabarisi ve Ölçüsü : Yük gabarisi taşınacak yükün, hatlarda emniyetli seyri için yük vagonlarının tabanına ve bu tabana göre kabul edilebilecek genişlik ve yüksekliğe göre en yüksek ölçülerdir.Yük Gabarisi 3150 - 4650 mm
Yapı Gabarisi ve Ölçüsü :Yapı gabarisi köprü, tünel ve hat üzerindeki yapıların ölçüleridir. İstasyonlarda bulunan peronlarda gabari ölçümünde dikkate alınmaktadır. Peronlar Yüksek, orta ve düşük olmak üzere 3 çeşit olup bunların gabari ölçüleri ise şöyledir.
Yapı Gabarisi :4000 - 4800 mm
Yüksek Peron :1220 mm
Orta Peron :760 mm
Düşük Peron :380 mm
Gabari; demiryollarında çeken ve çekilen araçların seyir emniyetleri bakımından yatayda ve düşeyde sınırlandığı güvenli geçiş alanlarıdır. Demiryollarında altyapı ve taşıt özelliklerine göre çeşitli gabari türleri bulunmaktadır.
Tünel Gabarisi : Tüneller yapılırken uygulanan ve tünellerin projedeki asgari ölçülerini gösteren gabaridir.
Yapı Gabarisi : Demiryollarında yapılacak köprü, tünel, üst geçit, viyadük v.b yapıların demiryolu ile aralarında kalması gereken en az mesafe değerlerini gösteren gabaridir.
Yük Gabarisi : Demiryollarında taşınacak yüklerin azami yük sınırlarını belirleyen gabaridir.
Taşıt Gabarisi : Demiryolu araçlarının imal ölçülerinin azami sınırlarını gösteren gabaridir.
Gabari ölçü değerleri ray mantarının üst seviyesinden değerlendirilir. Genişlik ölçüleri iste yolun orta ekseninden yarı genişlik alınarak her iki tarafa eşit olacak şekilde alınır.
Gabari Nedir : Demiryolu güzergahında bulunan Köprü, tünel, rampa v.s sanatsal yapıların ölçüleridir.
Yük Gabarisi Nedir : Demiryolu araçlarının ve vagonların gerek yüklü gerekse yüksüz olarak (Vagon platform yüksekliği+eşya yüksekliği olarak)herhangi bir emniyet tedbiri alınmadan geçebileceği yükseklik ve genişlik ölçüleridir.
Yapı Gabarisi Nedir : Yükseklik ve genişlik ölçüleri Yük Gabarisini aşan yüklerin maksimum taşınabileceği yükseklik ve genişlik ölçüleridir.
İstisnai Taşıma Nedir: Bir taşımanın çıkış istasyonu ile varış istasyonu arasında sevki sırasında özel tedbir alınması gerekiyorsa bu taşıma istisnai taşıma olarak değerlendirilir.
TCDD HATLARININDAKİ GABARİ ÖLÇÜLERİ
1- Kapıkule - Edirne Hat Kesimi Gabarisi; Kapıkule ile Edirne arasında yapılacak taşımalarda kullanılır.
2- Kapıkule - Halkalı Hat Kesimi Gabarisi; Kapıkule ile Halkalı arasında yapılacak taşımalarda kullanılır.
3- Van - Kapıköy Hat Kesimi Gabarisi : Van ile Kapıköy arasında yapılacak taşmalarda kullanılır
4- Manisa - İzmir (Alsancak) Hat Kesimi Gabarisi: Manisa ile İzmir(Alsancak) arasında yapılacak taşımalarda kullanılır.
5- TCDD Genel Gabarisi: Yukarıda sayılıan hat kesimleri dışında yapılacak tüm taşımalarda kullanılır.
Kapıkule - Edirne, Van - Kapıköy ve Manisa - İzmir hat kesimi gabari gabari ölçüleri aynı değerde olup TCDD'de kullanılan en yüksek gabari değerine sahiptir.
Kapıkule - Halkalı Hat kesimi gabari ölçüleri TCDD'de kullanılan gabari değerlerinden ikinci büyük gabari değerine sahip gabaridir.
TCDD genel gabarisinde belirtilen ölüçler TCDD hatlarında kullanılan en küçük değere sahip gabaridir.
- Taşımada yüklenen vagon birden fazla gabari değeri olan bölgeden geçecekse bu gabarilerden en küçük ölçüye sahip olanına göre yükleme yapılır.
Örneğin :Edirne'den Kayseri'ye yapılacak bir taşımada iki değişik gabari değeri olan güzergah kullanılacaktır. Bunlar Kapıkule-Halkalı Hat Kesimi gabarisi ve TCDD Genel Gabarisidir. TCDD Genel Gabarisi en düşük değere sahip olduğundan vagon TCDD Genel Gabarisi ölçüleri dikkate alınarak yüklenecektir.